Deze TaalTip gaat over een vraag die bij veel lezers niet direct in de top 3 zal staan. Of moest dat nou “top‑3” zijn? Of “Top 3”? Maar hij verdient zeker een plaatsje bij je taalvragen top 100. Of moest dat nou “taalvragen-top-100”, of misschien “taalvragen Top-100” zijn? Elke topvraag verdient een topantwoord, dus lees snel verder!
Waar hebben we het over?
Het combineren van letters en cijfers in één woord of woordcombinatie kan soms tot verwarring lijden, of tot vermidnerde leesbaarheid van de tekst.
Betekenis en gebruik
- Top-10 nummer is een veel voorkomende, maar officieel foute schrijfwijze voor top 10-nummer.
- Een top 10-nummer is een lied dat in de top 10 staat.
Er zijn wel een paar kanttekeningen te plaatsen bij de bewering dat de spelling top-10 nummer “officieel fout” is. Een paar voorbeelden maken veel duidelijk.
Voorbeelden
Volgens de regels van de Taalunie (van het Groene Boekje) is dat zeker zo. Zij willen dat je “top x” als één geheel beschouwt, inclusief de spatie, en het verder volgens de regels van de kunst verbindt aan eventuele andere woorden. Dat betekent dat je in een samenstelling met “top x” een woord dat ervóór komt gewoon vastschrijft aan top, en dat je een woord dat erna komt met een liggend streepje verbindt aan het getal. Vandaar:
- top 3
- filmtop 100
- top 5‑notering
- boekentop 50-overzicht
Er is ook nog een alternatief waarbij je het getal voluit schrijft. Dan ben je weliswaar de koppeltekens kwijt, maar meestal ook de spaties. Wat je dan krijgt is dit:
- top drie
- filmtophonderd
- topvijfnotering
- boekentopvijftigoverzicht
Ik weet niet wat jouw taalgevoel zegt, maar ik vind het er raar uitzien.
De aaneengeschreven versies zijn zo’n letterbrij dat je bijna niet meer ziet dat het überhaupt om een top-nogwat gaat. En de versies met cijfers zijn niet veel beter. Mijn brein wil de voorbeelden lezen als een “filmtop van 100” in plaats van een “top 100 van films”; als een “5‑notering van top” in plaats van een “notering in de top 5”; en als een “50-overzicht van boekentop” in plaats van een “overzicht van boeken in de top 50”.
Nogmaals: de voorbeelden hierboven zijn allemaal correct gespeld! Maar wat mij betreft oogt het raar. En ik ben niet de enige.
Even opletten
Ook het Genootschap Onze Taal (van het zogenaamde “Witte Boekje”) vindt de officiële spelling minder dan geslaagd. Volgens hen schrijf je “top+x” aan elkaar als het los staat, en kun je in samenstellingen beter een streepje in plaats van een spatie plaatsen tussen top en het getal.
Dan krijg je dus:
- topdrie
- filmtop-100
- top-5-notering
- boekentop-50-overzicht
Ik laat het aan jou of je dat er beter uit vindt zien. Maar het dubbele streepje in het derde en vierde voorbeeld, en ook de lange streng aaneengeregen woorden en cijfers in het vierde voorbeeld, zullen voor veel taalgebruikers allesbehalve intuïtief zijn.
Zowel het Groene Boekje als het Witte Boekje bieden enig soelaas doordat ze het toestaan dat je in een samenstelling óók een streepje plaatst na een openingswoord dat voor top komt.
Bij ons tweede voorbeeld maakt dat het al iets beter (GB links, WB rechts):
- film-top 100 / film-top-100
Maar bij het laatste voorbeeld wordt het zo mogelijk nóg vreemder:
- boeken-top 50-overzicht / boeken-top-50-overzicht
Weetje
Mijn gevoel is dat dit alles een vooral academische discussie is, op zoek naar consequente taalregels – die vervolgens de toets van de praktijk niet altijd even goed kunnen doorstaan omdat het resultaat nogal synthetisch aanvoelt.
Wat ik zie in de alledaagse taalpraktijk is dat veel mensen (en ik vermoed de meeste mensen) het hele “top x” liever los schrijven. Met een spatie, of soms een streepje, tussen top en het getal, en zonder het vast te schrijven aan andere woorden.
Ik heb het idee dat “in het wild”, buiten de strenge beperkingen van de taal-reageerbuis, veel mensen onze voorbeelden simpelweg ongeveer zo zouden spellen, soms zelfs met een hoofdletter T om de top extra nadruk te geven:
- top 3
- film top 100 / film top-100
- top 5 notering / top‑5 notering
- boeken Top 50 overzicht
Vind je dit er al wat beter uitzien? De ironie is dat al deze schrijfwijzen (afgezien van het eerste voorbeeld) dus helemaal “fout” zijn, zowel volgens de autoriteiten van het Groene Boekje als van het Witte Boekje.
Maar als de meeste mensen het zo doen, en als de meeste mensen het zo beter begrijpen, en als dit voor de meeste mensen de schrijfwijze is die het minst stoort bij het lezen… hoe “fout” kun je dat dan nog noemen?
Kortom: deze TaalTip eindigt op een ongebrhuikelijk vrijblijvende noot. Doe vooral wat voor jou het beste voelt. Denk je in wie je lezers zijn, en hoe zij de informatie het prettigst tot zich kunnen nemen. Maar de belangrijste regel blijft: wees vooral consequent, wat je ook kiest.