Taaleidoscoop • Archief: spelling • Pagina 24 van 25

Geleedpotig

Het Engels is de hofleverancier van nieuwe woorden voor menig andere taal. Soms verwerven die woorden een plaats in die andere taal (het Nederlands, bijvoorbeeld) omdat ze een nieuwe betekenis aanduiden waar geen inheems woord voor is. Denk aan spoiler (in beide betekenissen van het woord!) of online. Soms is er wél een autochtoon woord, maar is de Engelse versie een aantrekkelijker alternatief. Denk aan sweater en shop. Het kan ook zo zijn dat een woord begint in de categorie “nieuwe betekenis” — lipstick, printen — en er later alsnog een Nederlandse variant ontstaat: lippenstift, uitdraaien.

Ik noem deze verschillende varianten even op omdat ik aan het puzzelen ben met het woord spindoctor.

Verder lezen Geleedpotig

Goochelen

Gisteren stond op de voorpagina van het NRC het bericht dat “Even googlen kost evenveel energie als kop thee”. Dat is een belangwekkend feit en natuurlijk machtig interessant: ik weet nu dat, als ik een kop thee zou drinken in plaats van elke Google-zoekopdracht die ik uitvoer, ik een blaas zou moeten hebben zo groot als de Vinkeveense plassen.

Maar waar mijn aandacht veel meer naartoe trok was dat ene woordje, googlen. Ergens klopte dat niet, voor mijn gevoel. Met een Angelsaksische taalpet op zou ik eerder zeggen: dat moet Googlen zijn, met hoofdletter. Google is immers een merknaam. Maar Hollanders hebben het niet zo op hoofdletters (vandaar ook apk en freudiaans en mediterraan), dus die kleine g neem ik voor lief. Dan rest nog de vraag: waarom googlen en niet googelen?

Verder lezen Goochelen

Verbrijzelen

Wat ik ermee doe is nagenoeg niets, maar ik heb hem wel: mijn inschrijving bij Facebook. Voor wie het niet weet: facebook.com is een soort Hyves voor gevorderden, van Amerikaanse origine maar heel internationaal georiënteerd. Een social networking website dus. (Hoe heet dat in het Nederlands? Een “sociale netwerksite”, zegt de Nederlandse Wikipedia. Maar volgens de spellingsregels – denk aan eerstegraadsverbranding – moet dat eigenlijk één woord zijn. “Socialenetwerksite” dus. Hmm.)

Hoe dan ook, ik zit op Facebook en doe er niets mee. Behalve, zo nu en dan, snuffelen naar een long-lost friend in het buitenland. Zo vond ik er onlangs een Chileense vriendin, die, zo weet ik nu, op dit moment woont in de Dominicaanse Republiek (mijn geboorteland!) en zwanger is van haar langeafstandsvriend en volgend jaar naar Brooklyn gaat verhuizen. Da’s pas bijpraten!

Maar het gaat mij hier niet om die vriendin. Het gaat juist om mijn vriendin. Die bestaat namelijk niet, maar daar schijnt Facebook anders over te denken.

Verder lezen Verbrijzelen

Met een boog om de pijl heen

Taal is een wonderlijk ding. Gesproken taal is in wezen niets anders dan een in kleine priegelklankjes gecodificeerde weergave van het leven, van de wereld om ons heen. En geschreven taal, dat vergeten we nog wel eens, is op zijn beurt niets anders dan een in kleine priegelvormpjes gecodificeerde weergave van gesproken taal.

Die eerste codificatie – van ervaring naar woorden – kan alleen werken bij de gratie van relevantie. Bijvoorbeeld: in de veertiende eeuw bestond in geen enkele Europese taal een woord voor tabak, simpelweg omdat de tabaksplant nog onontdekt (door Europeanen) groeide op een heel ander continent. Het heeft geen zin om een woord te hebben voor chocola als er geen chocola is in je beleving van de wereld (de cacaoboon, immers, groeide ook al op dat andere onbereisde werelddeel).

De relevantie van de tweede codificatie – van gesproken woord naar schrift – werkt anders, die krijg je min of meer cadeau: je gaat per slot van rekening pas een schrijfwijze voor een woord verzinnen als dat woord al bestaat.

Verder lezen Met een boog om de pijl heen

Klerekleren

Stel je voor: je bent in Miami, zoals ik twee weken geleden. Je staat in een chique department store te apegapen naar alle modieuze kledij die daar te koop is. En dan, bij de dameskleding, moet je ineens aan wc-papier denken…

Het menselijk brein is een wonderlijk ding. Want ik moest helemaal niet zelf naar de restroom, en toiletpapier stond ook niet op mijn boodschappenlijstje. Nee, ik moest eraan denken dat ik ooit gelezen had over een Scandinavische producent die op de Britse markt een nieuw merk wc-papier wilde lanceren. Daar is niks mis mee, natuurlijk, maar als je dan kiest voor de productnaam “Krap” – tja, dan sla je de bips, pardon: plank toch wel mis.

Dat is zo ongeveer alsof IKEA, dat de wonderlijkste productnamen hanteert, in Nederland een wc-borstel zou verkopen die “Strönt” heette. Zie dan je giechelspieren maar in bedwang te houden.

Verder lezen Klerekleren

Feuteren

Je hebt van die woorden waarvan de uitspraak niet voor de hand ligt. Het geinige daaraan is: je kunt naar twee kanten toe een uitglijder maken. Eén: je spreekt het woord onterecht uit zoals het geschreven staat (“frie-tus” in plaats van “friet” voor frites). Twee: je schrijft het woord onterecht zoals het uitgesproken wordt (“sjek” in plaats van shag).

Hoe fraai dan die flashback die ik onlangs kreeg bij het kijken naar een Amerikaanse film op tv. Ik werd in een instant-tijdmachine teruggevoerd naar een leslokaal in het St.-Vituscollege in Bussum, anno jaren tachtig. Daar stond een klasgenoot een spreekbeurt te houden over ontgroeningen bij het studentencorps.

Er ontstond een wat lacherig soort onzekerheid bij de rest van de klas, want deze medescholier beweerde zonder blikken of blozen (dachten we) dat de nieuwe lichting corpsleden – de te ontgroenen groentjes dus – “voeten” heetten. Voeten dit, voeten dat; gniffel, gniffel in de klas. Nee, legde hij uit, toen hij het gegiebel bemerkte, het is “foeten”, met een f. Dat is een raar woord, maar zo heten die lui nou eenmaal.

Verder lezen Feuteren