En de kleine heet…

Ik heb er een nieuwe hob­by bij. Voor­lop­ig even dan, als spiel­erei. Miss­chien is het omdat de Taalei­doscoop onlangs al keek naar voor­na­men. Of miss­chien is het omdat de voor­na­men­bank van het Meertens Insti­tu­ut vorige week online is gegaan.

Hoe dan ook, deze nieuwe hob­by van mij behelst het zoeken naar mod­e­voor­na­men die terug te voeren zijn op een celebri­ty. Het is verbluffend hoe makke­lijk dat is, en al even ver­bazend hoe nauwkeurig de link soms te leggen is.

Jamai & Jim
Jamai & Jim

Ik geef je een voor­beeld. Zoek in de data­bank de naam Jamai op. Je zult zien dat die naam vanaf 2003 ineens in zwang is ger­aakt. (Nou ja, zes kinderen per jaar is miss­chien geen echte zwang, maar toch.) Nu mag je één keer gokken in welk jaar Jamai Loman zijn intrede deed als BN’er, toen hij Idols won? Juist: 2003.

Nog zo een. Georgina Ver­baan werd in 1997 gelanceerd als Hed­wig Harm­sen in Goede tij­den, slechte tij­den. Over haar acteer­presta­ties kan je van mening ver­schillen, maar het lijkt wel duidelijk dat zij ervoor ver­ant­wo­ordelijk is dat “Georgina” zich vanaf 1998 ineens in een enorme pop­u­lar­iteit mag verheugen.

Verder lezen En de kleine heet…

Wimpie

Mijn gen­er­atie (bouw­jaar 1968) is het gewend om zowat iedereen te tutoy­eren, maar ken­nelijk ben ik soms toch een beet­je oud­er­wets. Want vanocht­end bev­ing mij een speels veront­waardigd gevoel bij het bek­ijken van het NOS Journaal.

Daarin meldde de onvol­prezen Jeanet Schu­ur­man een aardig weet­je over twee leden van onze konin­klijke fam­i­lie. Ik citeer: “Willem-Alexan­der en Máx­i­ma bezoeken de Ned­er­landse dag op de wereld­ten­toon­stelling in Sjanghai.”

"En verder vandaag..."
“En verder vandaag…”

Nou heb ik best veel sym­pa­thie voor Wimpie & Co., maar ik ben toch nauwelijks on a first-name basis met ze. Zou Jeanet wél met ze pick­nick­en en sjoe­len en pan­nenkoeken bakken? Zou zij de prins­essen A, A en A geregeld op schoot nemen om paard­je hop met ze te spe­len? Dat ver­moed je haast, als ze hun oud­ers zon­der blikken of blozen “Willem-Alexan­der en Máx­i­ma” noemt.

Verder lezen Wimpie

VZN

De afgelopen dagen is er geen ontkomen aan. Sla een krant open, zet de tv aan, luis­ter naar de radio – het nieuws van het ogen­blik is die grote wolk as die boven Europa hangt en het vliegver­keer ontregelt.

De aswolk op 16 april 2010...
De aswolk op 16 april 2010…

Wat mij steeds opvalt is dat in de bericht­gev­ing over deze wolk steeds gespro­ken wordt over “de IJs­landse vulka­an” of een vari­ant daarop. Ik kan me niet voorstellen dat bij een uit­barst­ing van de Vesu­vius of van Mount Saint Helens de pers zich zou bedi­enen van ter­men als “de Ital­i­aanse vulka­an” of “de Amerikaanse vulka­an”. Dat klinkt ron­duit belache­lijk. Dus waarom nu wel?

Even een snelle test: weet jij, zon­der te spieken, hoe deze vulka­an heet? Ik dus ook niet. Maar ik heb al wel gespiekt, en het is: Eyjaf­jal­la­jökull. Wablief?!

Verder lezen VZN

Oma

Een paar weken gele­den keek de Taalei­doscoop al naar achter­na­men, en dus kon dit stuk­je niet uit­bli­jven… Hoe zit het met onze voornamen?

Je naam is een won­der­lijk ding. Het zijn maar een paar klanken op een rij – maar wat zijn dat belan­grijke klanken! Je vat ermee samen wie je bent. En dat is niet niks. Je kunt ook zeggen, “Ik ben Ned­er­lan­der” of  “Ik ben kleuren­blind”. Maar daarmee geef je alleen maar aan dat je hoort bij een bepaalde (deel)groep. Als je zegt, “Ik ben Daan”, dan is daarmee alles gezegd. Er is geen groep van Daa­nen, zelfs al hebben anderen dezelfde voor­naam als jij. Daan, dat ben jij.

Het merk­waardi­ge is dat je je eigen naam, hoe per­soon­lijk die ook is, niet zelf uitki­est. Dat doen je vad­er en moed­er voor je. Het is dan ook niet ver­won­der­lijk dat mensen soms lat­er, vaak in hun tiener­jaren, een andere roep­naam kiezen. Maar bij je geboorte zegt je naam meer over je oud­ers dan over jou zelf.

Verder lezen Oma

Zoon van Pieter

Jij en ik hebben een voor­naam en een achter­naam en dat vin­den we de nor­maal­ste zaak van de wereld. Toch is dat niet alti­jd zo geweest. Nou ja, wel voor jou en mij, maar niet voor de over­g­rootoud­ers van onze overgrootouders.

Napoleon in zijn werkkamer (Jaques-Louis David, 1812)

Je kent miss­chien wel het ver­haal dat het alle­maal de schuld is van Napoleon. We had­den hier in Ned­er­land, zo gaat deze ver­sie, alle­maal geen achter­naam tot die oude Nap­pie hier huis kwam houden en ons ver­plichtte om er een te kiezen. Hele­maal bez­i­j­den de waarheid is dit niet, maar het ligt wel iets genuanceerder.

Aan het begin van de negen­tiende eeuw – want daar hebben we het over – had­den de meeste inwon­ers van wat we nu Ned­er­land noe­men wel degelijk een achter­naam. Dat was soms een fam­i­lien­aam, maar soms ook een patron­iem. Daar­bij wordt je achter­naam gevor­md uit de naam van je vad­er. Als je vad­er Pieter heet en jij Bert, dan ben jij dus Bert Pieter­sz (kort voor Pieterszoon).

Verder lezen Zoon van Pieter

Antiaanbakcontinent

Als je mensen vraagt om de con­ti­nen­ten van de aarde op te noe­men, is er een dat vaak ver­geten wordt: de Zuid­pool. Of, cor­recter: Antarc­ti­ca. En als je mensen vraagt om Antarc­ti­ca te spellen, is er vaak ook een let­ter die ver­geten wordt: die eerste c. Dat is ook niet zo gek, want iedereen spreekt het uit als Ant-ar-tie-ka. Dus wat doe die c daar eigenlijk?

Antarctica
Antarc­ti­ca

Om dat te snap­pen, moet je eerst even terug naar de eerste drie let­ters van Antarc­ti­ca: Ant-. Die vervullen hier het­zelfde rol als in antecedent, antag­o­nist en anti­aan­bak­laag. Het voor­voegsel ant- (of anti-) betekent: tegen, of tegen­overgesteld aan.

Maar dan ben je er nog niet, waar waar­van is Antarc­ti­ca dan het tegen­overgestelde? Gelukkig ligt het antwo­ord daarop nogal voor de hand. De Zuid­pool is de tegen­hang­er van de Noord­pool. En inder­daad, Arc­ti­ca is een naam voor het noord­pool­ge­bied. In het Ned­er­lands hoor je hem niet vaak, maar in het Engels ben je vast wel eens the Arc­tic tegengekomen, wat het­zelfde betekent.

Verder lezen Anti­aan­bak­con­ti­nent