Feuteren

Je hebt van die woor­den waar­van de uit­spraak niet voor de hand ligt. Het geinige daaraan is: je kunt naar twee kan­ten toe een uit­gli­jder mak­en. Eén: je spreekt het woord onterecht uit zoals het geschreven staat (“frie-tus” in plaats van “fri­et” voor frites). Twee: je schri­jft het woord onterecht zoals het uit­ge­spro­ken wordt (“sjek” in plaats van shag).

Hoe fraai dan die flash­back die ik onlangs kreeg bij het kijken naar een Amerikaanse film op tv. Ik werd in een instant-tijd­ma­chine teruggevo­erd naar een leslokaal in het St.-Vituscollege in Bus­sum, anno jaren tachtig. Daar stond een klasgenoot een spreek­beurt te houden over ont­groenin­gen bij het studentencorps.

Er ontstond een wat lacherig soort onzek­er­heid bij de rest van de klas, want deze medescholi­er beweerde zon­der blikken of blozen (dacht­en we) dat de nieuwe licht­ing corp­sle­den – de te ont­groe­nen groen­t­jes dus – “voeten” heet­ten. Voeten dit, voeten dat; gnif­fel, gnif­fel in de klas. Nee, legde hij uit, toen hij het gegiebel bemerk­te, het is “foeten”, met een f. Dat is een raar woord, maar zo het­en die lui nou eenmaal.

Foetende foeten
Foe­tende foeten

Verder lezen Feuteren

Ambassawattes?

Inflatie is een bek­end – en gevreesd – economisch fenomeen waar­bij geld min­der waard wordt naar­mate de tijd ver­strijkt. Een daar­van afgelei­de term, op het gebied van taal, is betekenis­in­flatie. Als een woord lijdt aan betekenis­in­flatie, wordt het steeds vak­er te pas en te onpas gebruikt, waar­door de oor­spronke­lijke, ker­nachtige beteke­nis aan kracht verliest.

Een van mijn favori­ete, betreurde slachtof­fers van betekenisont­waard­ing is uniek. Dat betekent voor veel mensen al lang niet meer “enig in zijn soort”, en wordt nu meestal gebruikt als syn­on­iem voor bij­zon­der en spe­ci­aal. Met het EK in volle gang zie je nu her en der leuke, knalo­ran­je, en in mas­sale hoeveel­he­den gepro­duceerde “unieke T‑shirts”. Ja, ja.

"Unieke opdruk"... écht?
“Unieke opdruk”… écht?

Een ander woord dat danig ver­wa­terd is, is ambas­sadeur. Toen de wereld nog jong en fris was, was een ambas­sadeur een man of vrouw van enige beteke­nis, een gevol­machtigd gezant, een diplo­matiek zaakge­lastigde. Maar van­daag de dag is elke bek­ende Ned­er­lan­der die ook maar een béét­je impre­sario heeft ook “ambas­sadeur”.

Verder lezen Ambas­sawattes?

Monster

Dit ver­haal eindigt met een pauw, maar het begint in het oude, mythol­o­gis­che Grieken­land met een nimf. Daar waren er nogal wat van, en het gaat nu om de nimf Io, die beho­orde tot de entourage van de godin Hera.

jupiter-io
Jupiter en Io (Cor­re­gio, c.1531)

Nu moet Io een mooi meis­je geweest zijn, want nie­mand min­der dan Hera’s echtgenoot Zeus – je weet wel, de opper­god – werd smoorver­liefd op haar. Dat heb je, hè, met nim­fen. Zeus had goede reden om te denken dat Hera ach­ter­dochtig zou zijn, want hij hield er nogal wat vriendin­net­jes op na. Om te voorkomen dat Hera achter zijn avon­tu­urt­je met Io zou komen, ver­momde hij zich als een wolk, zodat ze niet gezien kon­den wor­den. (Het heeft zo zijn voorde­len om opper­god te zijn.)

Maar Hera was niet op haar achter­hoofd gevallen, en dook snel die wolk in om te zien wat daar gebeurde. Zeus, die geen zin had in nog een ruzie, veran­derde Io snel in een vaars (een jonge koe), en deed alsof er niets aan de hand was. Maar Hera wist wel beter, en om Zeus te pesten nam ze de vaars Io meteen aan, als geschenk. Dank je wel, Zeus. Hera bond Io vast aan een oli­jf­boom en beval een van haar dien­aren, een mon­ster met de naam Argus (een reus met hon­derd ogen), om haar te bewaken.

Verder lezen Mon­ster

Blo

Van de Amerikaanse pres­i­dent Thomas Jef­fer­son (1743−1826) is het beroemde citaat: “I can­not live with­out books”. Hele­maal mee eens. En van alle soorten boeken waar ik van hou, nemen de woor­den­boeken een bij­zon­dere plaats in. Dat zijn immers boeken die niet alleen bestaan uit woor­den, maar ook nog eens gaan over woorden.

Woordenboek in het woordenboek
Woor­den­boek in het woordenboek

Een voor­beeld. Ik had het idee om dit stuk­je te schri­jven over het woord blog. Mooi woord­je, nog (relatief) fonkel­nieuw, en in korte tijd alomte­gen­wo­ordig gewor­den. Mooie herkomst ook: een uit­zon­der­lijke verko­rt­ing van weblog. Uit­zon­der­lijk, want ik ken zo snel geen ander woord waar­bij de begin­let­ters van het moed­er­wo­ord wor­den wegge­lat­en. Ander­som komt veel vak­er voor: aso voor aso­ci­aal, intro voor intro­duc­tie, etc.

Verder lezen Blo