Bij het woord sirene denkt bijna iedereen eerst aan een langsrazende ambulance, politieauto of brandweerwagen. Maar de etymologie van het woord is te mooi om aan voorbij te gaan, en voert terug op de Griekse mythologie.
Sirenen, om de cliffhanger uit het vorige taalverhaal maar eens op te pakken, zijn geen zeemeerminnen. Enige uitleg is hier op zijn plaats.

Een zeemeermin, zo is je waarschijnlijk geleerd, heeft het bovenlichaam van een mens en het onderlichaam van een vis. Zo staan ze ook te boek, maar klopt dat wel? In afbeeldingen is de staart van een zeemeermin vaak plat, horizontaal. En vissen hebben een verticale, rechtopstaande staart. Het zijn juist de zeezoogdieren, zoals walvissen, dolfijnen en orka’s, die platte staarten hebben. Als je de iconografie mag geloven, zijn zeemeerminnen dus half mens, half zeezoogdier. Maar ze hebben vaak wel weer schubben, en zoogdieren hebben geen schubben; vissen wel. Een onduidelijk gevalletje.
Zeemeerminnen zongen vaak bekoorlijk naar voorbijvarende zeelieden, die dan schipbreuk leden of overboord sprongen, een gewisse dood tegemoet gaand. Hun collega’s de sirenen hadden daar ook een handje van, maar daarmee houdt de gelijkenis dan ook op.
Want sirenen zijn geen kruising tussen vrouw en zeedier, maar tussen vrouw en vogel. En bovendien waren het er maar drie (of twee, als je Homerus volgt; of meer, als je andere bronnen gelooft). Ze leefden op een mythologische groep van drie rotsachtige eilanden, Sirenum scopuli genaamd. Met hun goddelijk mooie gezang – al waren de sirenen zelf geen godinnen – lokten ze zeelieden naar de eilanden toe, waarna hun schepen tegen de rotsen liepen.

Slechts één man heeft ooit de sirenen gehoord én het overleefd, en dat was de sluwe held Odysseus. Hij was gewaarschuwd dat hij, op weg naar huis na de Trojaanse oorlog, langs de noodlottige eilanden zou varen. Hij kwam op het briljante idee om de bemanning van zijn schip op te dragen hem aan de mast vast te binden, en dan zelf hun oren dicht te stoppen met was. Toen ze de eilanden voorbij voeren, konden de mannen het gezang niet horen en het schip dus op koers houden. Odysseus smeekte hen om hem los te maken, maar ze hielden zich aan hun belofte dat niet te doen.

Overigens wordt gedacht dat verhalen over zeemeerminnen, en misschien ook wel sirenen, ontstaan zijn doordat zeelieden zeezoogdieren zoals zeekoeien voor meerminnen aanzagen. Hoe toepasselijk dan ook dat, in het dierenrijk, de orde van de zeekoeien de naam draagt van Sirenia…