Pijlen

Er zijn van die woor­den die aan elka­ar ver­want zijn zon­der dat je het weet. Woor­den die elka­ar vin­den in een ver­haal. Woor­den als hedo­nisme en psy­cholo­gie.

Het begint zo. Hedo­nisme is een drang tot, zoals Van Dale het zegt, “de bevredig­ing van zin­nelijke ver­lan­gens”. En psy­cholo­gie is de studie van de zie­len­roerse­len van de mens. Je kunt de twee natu­urlijk verbinden door je zoi­ets voor te stellen als een psy­chol­o­gisch onder­zoek naar het hedo­nisme, maar kom op. Dat moet beter kun­nen. En dat kan het ook.

Ga even met me mee naar de klassieke oud­heid. Daar komen we een leg­ende tegen die bek­end is onder ver­schil­lende namen: het Ver­haal van Eros en Psy­che, of van Amor en Psy­che, of van Cupi­do en Psy­che. Ik houd het maar op die laat­ste; Cupi­do is de Romeinse tegen­hang­er van de Griekse Eros.

Maar lat­en we begin­nen met Psy­che. Psy­che was de dochter van de kon­ing van Sicil­ië, en was zó mooi dat het man­volk bij bosjes voor haar viel. Ze maak­te het fout­je om eens ter­loops te sug­ger­eren dat zij mooier was dan de liefdes­godin Venus. En dat soort din­gen moet je niet doen.

Venus was natu­urlijk ontstemd en besloot Psy­che te straf­fen. Ze stu­urde haar zoon Cupi­do op pad – die van de pijlen waarmee je iemand op slag ver­liefd kunt mak­en. Het plan was dat Cupi­do Psy­che zou prikken met een pijl om haar zo te lat­en vallen voor een of ander mon­ster­lijk gedrocht. Cupi­do maak­te zich onzicht­baar in Psyche’s slaap­kamer, wach­t­end tot ze wakker zou wor­den, om dan de wraak te voltrekken. Maar toen Psy­che ont­waak­te, keek ze hem recht in de ogen aan, ondanks zijn onzicht­baarheid. Daar schok hij zo van dat hij zichzelf met zijn pijl prik­te en… boem! Cupi­do had zijn hart ver­loren aan Psyche.

Daar was Venus natu­urlijk hele­maal niet blij mee. Maar na de nodi­ge tegensla­gen en omzw­ervin­gen (tot in de Onder­w­ereld aan toe) von­den Psy­che en Cupi­do elka­ar toch, en maak­te de opper­god Jupiter van Psy­che een godin. In het Grieks betekent psykhe “ziel”, en van­daar dat wij psy­cholo­gie psy­cholo­gie noemen.

Cupi­do en Psy­che kre­gen een beeld­schone dochter, en die noem­den ze Volup­ta. (Miss­chien ken je wel het woord voluptueus; of in het Engels: volup­tuous.) Maar in de Griekse ver­sie van deze mythe heeft de dochter van Eros en Psy­che een andere naam: Hedo­ne, wat “genot” betekent. Ziedaar de stap naar hedo­nisme.

En zo gek is dat niet, want ach, je hoeft geen psy­choloog te zijn om te weten wat Cupido’s pijlen met je kun­nen doen…