Je ziet wel eens dat de uitdrukking per se [uitspraak: “per see”] gespeld wordt als persé. Is dat (ook) correct? Is er een verschil in betekenis? En nu we het er toch over hebben: hoe zit dat met “perse” (zonder accent); mag je die schrijfwijze ook gebruiken? En is de uitspraak dan ook anders? We leggen het uit!
Waar hebben we het over?
Bij sommige uitdrukkingen die aan het Latijn ontleend zijn, is de uitspraak niet vanzelfsprekend. Dan ontstaan er soms varianten in de spelling die dat proberen te verduidelijken. Het is de vraag hoe “correct” dat soort alternatieve schrijfwijzen zijn.
Betekenis en gebruik
- Per se is een bijwoord dat betekent: op zich, beslist, stellig.
- Persé is een versimpelde, meer fonetische schrijfwijze van per se. Deze spelling geldt als informeel of, door een strengere bril bekeken, als onzorgvuldig.
De Latijnse uitdrukking per se betekent letterlijk “op zichzelf (beschouwd)”. Oftewel: zonder context of nuancering. Maar in die betekenis zul je deze uitdrukking in het Nederlands niet zo vaak meer tegenkomen.
Veel vaker wordt per se gebruikt in de afgeleide betekenis van: beslist, stellig, nadrukkelijk.
Voorbeelden
- De klacht van mevrouw Bartels is per se geen reden om de arts te schorsen. [op zichzelf staand]
- Waarom wil je per se nu al naar huis gaan? [beslist]
- Ik wil helemaal niet verkleed naar het feest gaan. Moet dat nou per se? [nadrukkelijk, echt]
In al deze gevallen zou je dus ook kunnen kiezen voor de alternatieve spelling persé. Die oogt misschien wat moderner, maar wordt door veel lezers nog steeds als “minder correct” gezien.
Even opletten
Er zijn meer Latijnse termen waarvan een variant met accent bestaat die de uitspraak verduidelijkt. Denk aan een pré (pluspunt, voorrang) in plaats van een pre, of aan in spé (aankomend, toekomstig) in plaats van in spe.
De taalautoriteiten verschillen van mening over de “correctheid” van deze varianten. Volgens het Groene Boekje moet je persé, een pré en in spé vermijden. Volgens Onze Taal zijn ze wel acceptabel.
Het belangrijkste is dat je, welke vorm je ook kiest, in één tekst of document wel steeds dezelfde vorm aanhoudt.
Weetje
Je kunt ook de spelling perse tegenkomen. Je doet er goed aan om die schrijfwijze te vermijden – al was het maar omdat het woord perse (rijmt op “verse”) ook per se (!) bestaat.
Denk bijvoorbeeld aan de uitdrukking “ter perse gaan/zijn”: gedrukt worden. Neem een zin als: Bij het ter perse gaan van deze krant was de uitslag van de verkiezingen nog niet bekend. In deze zin is perse de juiste spelling, maar per se of persé natuurlijk niet.
Daarom doe je er goed aan om ook in omgekeerde richting perse en per se/persé uit elkaar te houden.