AABBA

In het zuid­west­en van Ier­land liggen een graaf­schap en een stad die dezelfde naam dra­gen: Lim­er­ick. Dat is voor goed geïn­formeerde lez­ers miss­chien al genoeg om te weten wat de titel van dit stuk­je betekent, maar gun me de tijd om eerst even te kijken naar anapesten, amfi­brachen en jam­ben. Dat klinkt als een scheld­kanon­nade uit de mond van Kapitein Had­dock, maar dat is het niet.

Welkom in ons gedicht
Welkom in ons gedicht

Het zijn versvoeten, de bouw­ste­nen waarmee je metra maakt. Metrums, mag ook. Een metrum is een aan­duid­ing voor het ritme, de cadans van een verstekst.

Om maar met de laat­ste te begin­nen: een jambe is een versvoet die uit twee let­ter­grepen bestaat. De eerste kri­jgt geen klem­toon, de tweede wel. Dus: te-TUM. De vol­gende zin bestaat uit vijf jam­ben: De broer van Piet is lelijk en gemeen. Tel maar na. Voor de onbevrees­den onder ons: die voor­beeldzin is een jam­bis­che pen­tame­ter. Het voor­voegsel pen­ta- is Grieks voor “vijf”, net als in pen­ta­gon, vijfhoek. (Het gebouw van het Amerikaanse min­is­terie van Defen­sie is dan ook vijfhoekig.)

Een anapest gaat zo: te-te-TUM. Dus de zin En hij zag dat de hond van de buur­man zijn ten­nis­bal at is een… juist, anapestis­che pen­tame­ter. Zo moeil­ijk is het niet.

Een amfi­brachys, ten slotte, gaat zo: te-TUM-te. Inmid­dels schrik je vast niet meer als ik je zeg dat de vol­gende zin een amfi­brachis­che trime­ter is: Mijn boekenkast komt van IKEA.

Goed. Het is niet pre­cies duidelijk hoe, maar het graaf­schap Lim­er­ick heeft zijn naam geleend aan een dichtvorm met vijf ver­sregels en het rijm­schema AABBA. Lim­er­icks zijn in de tweede helft van de negen­tiende eeuw pop­u­lair gewor­den, met dank aan de Engelse kun­ste­naar en dichter Edward Lear (1812−1888) en zijn Book of Non­sense. Lim­er­icks zijn vaak speels, humoris­tisch en een beet­je stout.

De eerste, tweede en vijfde regel (de A’s) bestaan meestal uit drie amfi­brachen of drie anapesten, dus negen let­ter­grepen. De derde en vierde regel (de B’s) bestaan uit vijf let­ter­grepen: een amfi­brachys (of anapest) en een jambe. Dat lijkt miss­chien nogal ingewikkeld, maar dat is niet zo. Kijk maar:

Een lim­er­ick kan je zo maken
Je hoeft je brein echt niet te kraken
Want dicht­en is leuk
Je ligt in een deuk
Dus waag het niet om af te haken

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties