Als je de uitdrukking “in goede doen zijn” intikt, kan het zijn dat je tekstverwerker dat automatisch corrigeert tot “in goeden doen zijn” zijn, met een extra n erbij. Is dat terecht? Waar komt die n dan vandaan, en moet hij er écht bij staan? En wat voor “doen” hebben we het eigenlijk over? We zoeken het uit!
Waar hebben we het over?
Bij uitdrukkingen die niet (meer) in lijn zijn met de huidige taalpraktijk, is de spelling vaak afwijkend – en dus lastig te onthouden.
Betekenis en gebruik
- In goeden doen zijn is een uitdrukking die betekent: “veel geld hebben” of “(sportief) goed in vorm zijn”.
- In goede doen is een verspelling van in goeden doen die je geregeld tegenkomt, maar die nog steeds als fout geldt.
Voorbeelden
- Mijn oom is in goeden doen sinds hij zijn bedrijf heeft verkocht.
- De atlete is dit jaar in goeden doen: dit is al de derde race die ze wint!
Even opletten
Woordcombinaties zoals in goeden doen worden “staande uitdrukkingen” genoemd. Dat betekent dat ze als het ware “bevroren” zijn; ze zijn stil blijven staan in de tijd, met een naamvalsvorm die verder in het levende Nederlands niet of nauwelijks meer voorkomt.
Andere voorbeelden zijn (en deze lijst is bij lange na niet volledig):
- in naam der wet
- van dien aard
- ten tonele komen
- bij dezen
- ten aanzien van
- tot bloedens toe
- te gelde maken
- in levenden lijve
Weetje
Het woord doen in in goeden doen is geen werkwoord maar een zelfstandig naamwoord. Je zult vandaag de dag niet snel iemand horen spreken over “het doen” (lees: het handelen, de manier van doen) van iemand of iets – maar dit zelfstandig naamwoord komt in meer staande uitdrukkingen voor.
Denk aan:
- Voor zijn doen zag hij er nog netjes uit.
- Hij bemoeit zich steeds met het doen en laten van zijn kinderen.
- Dat onkruid in de tuin, daar is geen doen aan.
- Sinds de scheiding is zij uit haar gewone doen.
Hm. ‘In goede doen is een verspelling van in goeden doen die je geregeld tegenkomt, maar nog steeds als fout geldt.’
Voor een site die taaladvies geeft, vind ik het slordig om een foutieve samentrekking te schrijven in een uitleg. De die in ‘die je geregeld tegenkomt’ is het lijdend voorwerp. De die in ‘die nog steeds als fout geldt’ zou het onderwerp zijn. Je mag ‘die’ in de tweede zin alleen weglaten als ze dezelfde functie in de zin hebben. Wat niet zo is. Daarom mag je die tweede die niet weglaten.
Tja, wat zal ik zeggen, Nancy? Niets menselijks is ons vreemd, en ook Taaleidoscoop maakt wel eens een fout. De pagina is meteen gecorrigeerd, met vriendelijke dank voor de prettige en constructieve feedback.
Beste Harman,
Dat hebben jullie snel en netjes opgelost.
Groeten van Nancy