Iets dat vs. iets wat

Er is iets dat alle taal­liefheb­bers moeten weten. Of wacht even… Moest dat niet zijn: Er is iets wat alle taal­liefheb­bers moeten weten? Som­mi­gen van ons hebben geleerd dat de ene vorm goed is en de andere fout. Is dat echt zo? En zo nee, hoe kies je dan? We leggen het uit!

Waar hebben we het over?

In som­mige gevallen kun­nen twee alter­natieve taalvor­men vredig zij aan zij bestaan. Al kun je dan alsnog wel een voorkeur hebben voor de een of de ander.

Betekenis en gebruik

Met het onbepaald voor­naam­wo­ord iets ver­wi­js je naar een ding of idee dat niet con­creet is. Som­mige taal­ge­bruik­ers geven daarom de voorkeur aan het betrekke­lijk voor­naam­wo­ord wat, in plaats van dat

Het idee is dat je op die manier een onder­scheid maakt tussen con­crete ver­wi­jzin­gen (“het huis dat daar staat”, “het prob­leem dat we hebben”) en niet-con­crete ver­wi­jzin­gen (“iets wat ik je wil vertellen”, “iets wat vak­er voorkomt”).

Maar in de prak­tijk zijn bei­de vor­men in gebruik:

  • Iets dat is een gebruike­lijke, maar vol­gens som­mi­gen min­der nette, woordcombinatie.
  • Iets wat is de meer gang­bare keuze en is sowieso goed. 

Voorbeelden 

  • Gelukkig is er iets wat/dat we eraan kun­nen doen.
  • Ik zag gis­teren iets op straat wat/dat me verbaasde.
  • Heb je iets wat/dat ik op deze schaaf­wond kan smeren?

Wat zegt jouw taal­gevoel? Heb je in deze zin­nen een duidelijke voorkeur voor wat of dat, of maakt het niet zoveel uit?

Even opletten

Soms kom je iets tegen in com­bi­natie met een bijvoeglijk naam­wo­ord. Denk aan: iets mooisiets geweldigs. Dat maakt het wat vage “iets” al wat con­creter. Bij zulke woord­com­bi­naties zal de keuze dan miss­chien vak­er vallen op dat in plaats van wat.

Kijk eens naar de drie zin­nen hieron­der. Heeft je taal­gevoel daar­bij een andere intuïtie dan bij de voor­beelden hierboven?

  • Gelukkig is er iets hand­igs dat/wat we eraan kun­nen doen.
  • Ik zag gis­teren iets belache­lijks op straat dat/wat me verbaasde.
  • Heb je iets verzach­t­ends dat/wat ik op deze schaaf­wond kan smeren?

Weetje

Dezelfde regels gelden voor een aan­tal andere woor­den en woord­com­bi­naties, zoals allesnietshet enigehet beste en een hoop, en ook bij bijvoeglijk naam­wo­or­den met het ervoor. Kijk maar:

  • Ik geef je alles wat/dat je maar wilt.
  • Er is niets wat/dat onze plan­nen kan doorkruisen.
  • Het enige wat/dat we moeten vrezen is de angst zelf.
  • Dit is het beste wat/dat ze ooit heeft gemaakt.
  • Er is een hoop wat/dat we nog moeten uitzoeken.
  • Het mys­terieuze wat/dat ik niet begri­jp is…
  • Het hoog­ste gebouw wat/dat ooit gebouwd is staat in Dubai.

Bonus-weet­je
Het is een beet­je verge­zocht, maar het woord wat kan ook nog de plaats innemen van iets. Ga maar na: in plaats van “Heb je al iets gegeten?” kun je ook zeggen “Heb je al wat gegeten?”.

Hoe doe je dat dan met een zin als “Er is iets wat ik je moet vertellen”? Je kunt daar­van mak­en: “Er is wat wat ik je moet vertellen”. Maar dat zullen veel mensen raar vin­den klinken, met die dubbele wat.

In zulke gevallen, als je ze al niet hele­maal ver­mi­jdt, kun je dus beter kiezen voor “Er is wat dat ik je moet vertellen”.

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties