Waar zouden we toch zijn zonder gezond verstand? Taal vereist een zekere mate van codificeren, maar wordt gedragen door een netwerk van aannames.
En dat is maar goed ook. Want als iedereen altijd alles tot in detail zouden moeten uitleggen en bewijzen, zou de machine van de menselijke beschaving onmiddellijk stroef vastlopen en onbruikbaar worden. Bij bijna alles wat we doen gaan we ervan uit dat iets zus of zo is. En nogmaals, dat is maar goed ook.
Ik kom hier zo op terug. Eerst moet ik even een uitstapje maken naar de krant. Mijn dagblad bestookt me al een tijdje met advertenties voor een tv-serie, The Hour. Deze reclame poogt me ertoe te verleiden de dvd-box te kopen door me te vertellen dat de serie uit zijn voegen barst van de “voelbare seksuele spanning” – een pleonasme, want onvoelbare seksuele spanning is geen seksuele spanning. Verder wordt er nog gerept over de “dodelijke samenzwering” en de “intense ambities” die deze “heerlijk stijlvolle dramaserie” zo leuk maken.
Maar dat alles gaat aan me voorbij, want ik haak al af bij de omschrijving van de historische context van het verhaal. Deze serie is namelijk “gesitueerd in het Londen van de jaren ’50 van de vorige eeuw”. Vergeet even dat dat gesitueerd een beetje chic-doenerig klinkt. Vergeet ook dat er helemaal geen apostrof hoort voor het getal in de jaren 50. Nee, het is die “vorige eeuw” die mij dwarszit.
En dan kom ik weet terug bij het gezond verstand en het communiceren op basis van aannames. Want wie, vraag ik, wie komt er bij het lezen van “dit verhaal speelt zich af in de jaren vijftig” spontaan op het idee dat dat natuurlijk de jaren vijftig van de zeventiende eeuw zijn? Of de twaalfde? Juist, helemaal niemand.
We hebben inderdaad net een eeuwwisseling achter de rug, en het is zinvol om de jaren nul en de jaren tien van deze en de vorige eeuw te onderscheiden. Het is immers 2012. Maar de jaren twintig en verder, die heeft de 21ste eeuw nog niet gehad! Het is dus pleonastisch om daar “van de vorige eeuw” bij te zetten.
Toch doen we dan en masse. Je ziet en hoort het om de haverklap. Zoek op Google naar de combinatie van het woord jaren en de combinatie van de vorige eeuw en je vindt een verbluffende 15 miljoen hits…
Elke keer dat ik weer eens een van-de-vorige-eeuwtje tegenkom, houd ik een “ja, duh!” netjes binnensmonds en zucht ik even. Waarom zijn we toch zo verliefd op dat ge-vorige-eeuw? Zijn we zo trots op onze nieuwe eeuw dat alles wat voor 2001 kwam meteen antiek geworden is?
Ik gok (weer een aanname) dat de meeste lezers van dit stukje geboren zijn ergens in periode van de jaren dertig tot en met negentig. Gebruik je gezond verstand maar om uit te vogelen van welke eeuw.