Soms wil je een woord in de zin extra nadruk geven. Dat kan door het in ALL CAPS te schrijven, of bijvoorbeeld door het in vette letters of cursief te zetten. Je kunt er ook een streep onder zetten of het woord een kleurtje geven.
Maar je kunt ook gebruikmaken van een accent, zoals bij “dé”. Of moet dat nou juist “dè” zijn?
Waar hebben we het over?
Diakritische tekens zoals accenten hebben een duidelijke functie in de schrijftaal: ze geven aan hoe je een klinker moet uitspreken. Maar een van die tekens heeft nóg een functie: het aangeven van de klemtoon in een woord of in de zin.
Betekenis en gebruik
- Dé is de gangbare manier om het woord de in schrijftaal een klemtoon te geven.
- Dè is een alternatieve spelling van “dé” die je soms tegenkomt, maar beter kunt vermijden.
De voorkeur voor dé is simpel: het accent aigu (´) is het diakritische teken dat je kunt gebruiken om klemtoon aan te geven. Denk bijvoorbeeld aan het onderscheid tussen “vóórkomen” en “voorkómen” wanneer dat uit de context niet duidelijk is.
We hebben het hier puur over schrijftaal. Zowel dé als dè klinken gewoon als het woord de (rijmt op ze), maar dan met extra klemtoon.
Een alternatieve en vaak meer elegante manier om een woord (en dus ook de) extra klemtoon te geven, is om het te cursiveren. Zo vermijd je meteen de hele dé/dè valkuil.
Voorbeelden
- Fred heeft dé oplossing voor het probleem gevonden.
- Voor veel millennials is ‘The Matrix’ dé film uit hun tienerjaren.
Als je voor deze zinnen in plaats van een accent voor cursivering gaat, ziet dat er zo uit:
- Fred heeft de oplossing voor het probleem gevonden.
- Voor veel millennials is ‘The Matrix’ de film uit hun tienerjaren.
Even opletten
Je zag al dat dé als dè precies zo klinken als de. Maar we associëren het gebruik van accenten ook met een afwijkende uitspraak. Daarom denk je bij het zien van de spelling dé onwillekeurig aan de klank “dee” (rijmt op zee), net als bij de woorden café en paté.
Misschien dat daarom de schrijfwijze dè in gebruik is geraakt. Toch is dat niet helemaal consequent, want je denkt bij de spelling dè eerder aan de uitspraak “deh” (rijmt op hè).
Weetje
Kijk voor meer voorbeelden over accentgebruik ook eens naar deze verwante TaalTip: “Hét vs. hèt”.
Overigens gaat dit verhaal alleen op voor de lidwoorden de en het. Bij het derde lidwoord, een, werkt het toevoegen van accenten niet, want daarmee verander je het woord in het getal één (1). In de zeldzame gevallen waarin je het lidwoord een extra zou willen beklemtonen, moet je dat dus wel met een cursivering doen. Bijvoorbeeld:
- Voor het bestuur is een extern onderzoek niet dé manier om het fraudeprobleem aan te pakken; het is een manier om ermee om te gaan.