In de tweede akte, tweede scène van William Shakespeares Romeo and Juliet vindt de fameuze balkonscène plaats. Juliet, van de familie Capulet, heeft haar hart verloren aan Romeo. Hoorde hij maar niet bij de verfoeide familie Montague, verzucht ze – dan zou hun geheime liefde niet gedoemd zijn.
“What’s in a name?” vraagt Juliet. Ik houd van jou, welke naam je ook hebt: “that which we call a rose / By any other name would smell as sweet”. En Romeo wil inderdaad zijn gehate naam afzweren: “Call me but love, and I’ll be new baptiz’d; / Henceforth I never will be Romeo.”
Welke naam je iets geeft is belangrijk, heel belangrijk. Dat zag je weer eens duidelijk in de nasleep van de verschrikkelijke aanslagen van afgelopen vrijdag in Parijs.

Het viel me direct op dat president Hollande in zijn toespraak naar de organisatie achter daders verwees als “Daesh”, en niet als “ISIS” of “Islamitische Staat”.
Waarom was dat?
De term Daesh (ook wel: Da’esh) had ik niet eerder gehoord. Maar het is (weet ik nu) al meer dan een jaar geleden dat de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Laurent Fabius, besloot om de namen IS, ISIS en ISIL niet meer te gebruiken, ten faveure van de uit het Arabisch afgeleide afkorting Daesh. Dat heeft internationaal in het westen tot nu toe niet veel navolging gekregen, maar deze week hoorde ik ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, hetzelfde woord gebruiken. (In het Frans rijmt Daesh op vache; in het Engels op cash.)
Deze ministers en de president kiezen die naam niet zomaar. En de genoemde organisatie zelf heeft het er ook niet makkelijker op gemaakt. Enige uitleg is op zijn plaats.
Wat wij nu (nog) Islamitische Staat noemen begon in 1999 onder de naam Eenheid en Jihad. Toen ze zich in 2004 lieerden aan al-Qaida veranderden ze hun naam in al-Qaida in Irak. Tegen 2006 hadden ze zoveel terrein gewonnen in Irak dat ze besloten om een nieuwe staat uit te roepen onder de naam Islamitische Staat in Irak. Weer later, in 2013, reikte hun territorium zich uit tot in Syrië en doopten ze zich om tot Islamitische Staat in Irak en Syrië. En daar heb je de afkorting ISIS – de naam waaronder veel mensen in het westen voor het eerst kennismaakten met deze organisatie. (Kijk voor een meer uitgebreide uitleg van dit hele proces hier.)

ISIL is een vormvariant op ISIS, waarbij de Arabische naam al-Shām niet vertaald wordt als “Syrië” maar als “de Levant”; vandaar de L. Voor de goede orde: de volledige Arabische naam, in transcriptie, is ad-Dawlah al-Islāmiyah fī ‘l-ʿIrāq wa-sh-Shām. Nog een keer: ad-Dawlah (de staat)… al-Islāmiyah (islamitisch)… fī ‘l-ʿIrāq (in Irak)… wa-sh-Shām (in Syrië/de Levant).
Maar let op! In deze naam zie je al een afkorting doorschemeren (al zijn letterwoorden in het Arabisch veel minder gebruikelijk dan in Indo-Europese talen). Lees mee: ad-Dawlah al-Islāmiyah fī ‘l‑ʿIrāq wa-sh-Shām. Oftewel: DAIISH, ook wel weergegeven als DAESH of Daesh.

Nu weet je waar Daesh vandaan komt. Maar waarom kiezen Fabius, Kerry en Hollande c.s. voor deze vorm? Daarvoor moet je terug naar Romeo and Juliet, maar dan omgekeerd. Daesh klinkt namelijk bijna hetzelfde als de Arabische woorden daes en dahes, die respectievelijk “iemand die iets onder zijn voeten vertrappelt” en “iemand die tweespalt zaait” betekenen. Dat zijn geen termen waar de leden van IS zichzelf graag mee afficheren. En dat is precies de bedoeling: benoem deze terroristen met een naam waar je ze eigenlijk mee beledigt. In plaats van met Islamitische Staat, waarmee je hun claim dat ze een “staat” zijn impliciet honoreert.
Vandaar de omgekeerde Romeo and Juliet: dit is geen geval van “that which we call a terrorist organization / By any other name would smell as foul”. In plaats daarvan herdopen deze politici IS met een naam die voor de terroristen zelf een negatieve connotatie heeft; een naam die ze zelf nooit zouden kiezen. Henceforth, you never will be ISIS.
Of deze psychologische speldenprik na de aanslagen in Parijs ook in andere talen en door andere opiniemakers opgepakt wordt, weet ik niet. Misschien is het waarschijnlijker dat ISIS / IS / ISIL / Daesh nog eens van naam verandert en het hele spel weer opnieuw begint.
Ha Harman,
Meteen maar eens dat artikel over de verschillende namen van IS gelezen. Verdraaide interessant! Gert