ISIS, IS, ISIL en nu… Daesh?

In de tweede akte, tweede scène van William Shake­spear­es Romeo and Juli­et vin­dt de fameuze balkon­scène plaats. Juli­et, van de fam­i­lie Capulet, heeft haar hart ver­loren aan Romeo. Hoorde hij maar niet bij de ver­foei­de fam­i­lie Mon­tague, verzucht ze – dan zou hun geheime liefde niet gedoemd zijn.

“What’s in a name?” vraagt Juli­et. Ik houd van jou, welke naam je ook hebt: “that which we call a rose / By any oth­er name would smell as sweet”. En Romeo wil inder­daad zijn gehate naam afzw­eren: “Call me but love, and I’ll be new baptiz’d; / Hence­forth I nev­er will be Romeo.”

Welke naam je iets geeft is belan­grijk, heel belan­grijk. Dat zag je weer eens duidelijk in de nasleep van de ver­schrikke­lijke aansla­gen van afgelopen vri­jdag in Parijs.

Het viel me direct op dat pres­i­dent Hol­lande in zijn toe­spraak naar de organ­isatie achter daders ver­wees als “Daesh”, en niet als “ISIS” of “Islami­tis­che Staat”.

Waarom was dat?

De term Daesh (ook wel: Da’esh) had ik niet eerder geho­ord. Maar het is (weet ik nu) al meer dan een jaar gele­den dat de Franse min­is­ter van Buiten­landse Zak­en, Lau­rent Fabius, besloot om de namen IS, ISIS en ISIL niet meer te gebruiken, ten faveure van de uit het Ara­bisch afgelei­de afko­rt­ing Daesh. Dat heeft inter­na­tion­aal in het west­en tot nu toe niet veel navol­ging gekre­gen, maar deze week hoorde ik ook de Amerikaanse min­is­ter van Buiten­landse Zak­en, John Ker­ry, het­zelfde woord gebruiken. (In het Frans rijmt Daesh op vache; in het Engels op cash.)

Deze min­is­ters en de pres­i­dent kiezen die naam niet zomaar. En de genoemde organ­isatie zelf heeft het er ook niet makke­lijk­er op gemaakt. Enige uit­leg is op zijn plaats.

Wat wij nu (nog) Islami­tis­che Staat noe­men begon in 1999 onder de naam Een­heid en Jihad. Toen ze zich in 2004 lieer­den aan al-Qai­da veran­der­den ze hun naam in al-Qai­da in Irak. Tegen 2006 had­den ze zoveel ter­rein gewon­nen in Irak dat ze besloten om een nieuwe staat uit te roepen onder de naam Islami­tis­che Staat in Irak. Weer lat­er, in 2013, reik­te hun ter­ri­to­ri­um zich uit tot in Syrië en doopten ze zich om tot Islami­tis­che Staat in Irak en Syrië. En daar heb je de afko­rt­ing ISIS – de naam waaron­der veel mensen in het west­en voor het eerst ken­nis­maak­ten met deze organ­isatie. (Kijk voor een meer uit­ge­brei­de uit­leg van dit hele pro­ces hier.)

ISIL is een vor­m­vari­ant op ISIS, waar­bij de Ara­bis­che naam al-Shām niet ver­taald wordt als “Syrië” maar als “de Lev­ant”; van­daar de L. Voor de goede orde: de volledi­ge Ara­bis­che naam, in tran­scrip­tie, is ad-Dawlah al-Islāmiyah fī ‘l-ʿIrāq wa-sh-Shām. Nog een keer: ad-Dawlah (de staat)… al-Islāmiyah (islami­tisch)… fī ‘l-ʿIrāq (in Irak)… wa-sh-Shām (in Syrië/de Levant).

Maar let op! In deze naam zie je al een afko­rt­ing doorschemeren (al zijn let­ter­wo­or­den in het Ara­bisch veel min­der gebruike­lijk dan in Indo-Europese tal­en). Lees mee: ad-Dawlah al-Islāmiyah fī ‘l‑ʿIrāq wa-sh-Shām. Oftewel: DAIISH, ook wel weergegeven als DAESH of Daesh.

Nu weet je waar Daesh van­daan komt. Maar waarom kiezen Fabius, Ker­ry en Hol­lande c.s. voor deze vorm? Daar­voor moet je terug naar Romeo and Juli­et, maar dan omge­keerd. Daesh klinkt namelijk bij­na het­zelfde als de Ara­bis­che woor­den daes en dah­es, die respec­tievelijk “iemand die iets onder zijn voeten ver­trap­pelt” en “iemand die tweespalt zaait” beteke­nen. Dat zijn geen ter­men waar de leden van IS zichzelf graag mee afficheren. En dat is pre­cies de bedoel­ing: benoem deze ter­ror­is­ten met een naam waar je ze eigen­lijk mee beledigt. In plaats van met Islami­tis­che Staat, waarmee je hun claim dat ze een “staat” zijn impli­ci­et honoreert.

Van­daar de omge­keerde Romeo and Juli­et: dit is geen geval van “that which we call a ter­ror­ist orga­ni­za­tion / By any oth­er name would smell as foul”. In plaats daar­van her­dopen deze politi­ci IS met een naam die voor de ter­ror­is­ten zelf een negatieve con­no­tatie heeft; een naam die ze zelf nooit zouden kiezen. Hence­forth, you nev­er will be ISIS.

Of deze psy­chol­o­gis­che spelden­prik na de aansla­gen in Par­i­js ook in andere tal­en en door andere opiniemak­ers opgepakt wordt, weet ik niet. Miss­chien is het waarschi­jn­lijk­er dat ISIS / IS / ISIL / Daesh nog eens van naam veran­dert en het hele spel weer opnieuw begint.