Toen deze week de jongste Noord-Koreaanse kernproef in het nieuws kwam, moest ik direct denken aan Groningen en aan een Mars-reep. Dat zijn twee zijstappen, ja, maar niet zo groot als je denkt.
We weten überhaupt dat Noord-Korea een ondergrondse kernbom tot ontploffing heeft gebracht omdat die explosie een schokgolf teweegbracht die in andere landen te meten was. Net als bij een aardbeving. Ziedaar zijstap één: ook in Groningen is het een en ander te doen over aardbevingen die (indirect) door de mens veroorzaakt worden.
De Groninger bevingen zijn wel een tandje minder heftig. Dat kun je afmeten aan hun omvang op “de schaal van Richter” – maar is dat wel zo? De media noemen bij aardbevingen vaak volautomatisch een magnitude op de schaal die vernoemd is naar de Amerikaanse seismoloog Charles Francis Richter (1900−1985). Het is bijna alsof die Richter-schaal de enige en onvermijdelijke aardbevingsschaal is. Niets is minder waar.
Sterker nog, de schaal van Richter heeft beperkingen en onnauwkeurigheden die veel seismologen ertoe brengen om een andere meetwijze te gebruiken. Alleen: daar hoor je nooit iets over. Wel eens gehoord van de ruimtegolfmagnitude? Dacht ik al. De oppervlaktegolfmagnitude dan? Goed, laatste poging: de momentmagnitude?
Het zijn allemaal magnitudeschalen die elk zo hun toepassing hebben. Dat hangt af van hoe ver weg de gemeten beving was, en hoe diep hij was. Maar de media noemen steeds weer die Richter-schaal, en dat is dus soms onterecht. Aan de andere kant, ik snap wel dat nieuwslezer liever niet dingen willen zeggen als: “Japan is gisteren getroffen door een aardbeving met een kracht van 8 op de oppervlaktegolfmagnitudeschaal.”
Er is nog een voorbeeld van een schaal die vaak “verkeerd” gebruikt wordt, en dat zijn de calorieën. Een calorie is een meeteenheid voor energie, die meestal gebruikt wordt om de energie in voeding weer te geven. Nu is één calorie niet heel veel, dus voor het gemak hanteren we de term kilocalorie, of kcal: 1000 calorieën.
In een Mars-reep – daar is zijstap 2! – zitten ongeveer 230 kcal. Maar in het dagelijks taalgebruik zeggen we dat die reep “230 calorieën” aan energie bevat. Oftewel: het woord calorie betekent zowel 1 calorie als 1000 calorieën. In de praktijk levert dat zelden problemen op, omdat we bijna altijd de maat kcal bedoelen. Maar stel je eens voor dat iemand zou zeggen: “Mijn zus moet echt gaan lijnen, ze weegt nu 100 gram.” Een beetje raar is het wel…
Nog even terug naar Noord-Korea, met een knipoog. De ontploffing daar – met een magnitude van tussen de 4,7 en 5,2 – had volgens Reuters een energiewaarde van meer dan 7 kiloton. Ik ben geen natuurkundige, maar ik weet dat je de verschillende energiematen via formules in elkaar kunt omzetten. Zo is 1 kiloton ongeveer 1 miljard kcal. Denk even mee: 7 kiloton is dan 7 miljard kcal; deel dat door 230 kcal per Mars-reep, en je komt uit op 30,4 miljoen.
Dat betekent dus dat onze communistische vrienden het energetische equivalent van ruim 30 miljoen Mars-repen tot ontploffing hebben gebracht. Tja, dat Moeder Aarde daar buikpijn van krijgt, dat snap ik wel…