Aanhalige tekens

Vorige keer had­den we het over air quotes, maar er zijn nog meer manieren waarop aan­hal­ing­stekens zich gen­esteld hebben in de gespro­ken taal. Want wat doe je als je aan wilt geven dat een stuk gespro­ken tekst tussen aan­hal­ing­stekens staat, als je niet dat rare olifan­tenkrabge­baar wilt mak­en? Dan moet je woor­den gebruiken.

In het Ned­er­lands komt dit nauwelijks voor. De enige vorm die we hier­voor hebben is om voluit te zeggen: “aan­hal­ing­stekens ope­nen”, dan de aan te halen tekst, en dan “aan­hal­ing­stekens sluiten”. Dat is wel oké als je bijvoor­beeld aan iemand een tekst dicteert, maar in een vlot gesprek maak je jezelf op die manier onster­flijk belachelijk.

In het Engels is dat wel anders. Daar hoor je geregeld in de spreek­taal con­struc­ties als de vol­gende. The chair­man of the board said that such quote unquote dis­ci­pli­nary action was with­in the school’s reg­u­la­tions. Als je wel eens naar CNN of de BBC kijkt, heb je hem vast wel langs horen komen: quote unquote. Je doet er het­zelfde als met het dubbele handge­baar, maar dan met woorden.

Toch is daarmee het ver­haal nog niet af, want er is het een en ander te doen over hoe je dat quote unquote pre­cies moet schri­jven. (Dat is, overi­gens, op zichzelf ook een metataalkro­nkel, want de hele clou van zo’n uit­drukking is nou juist dat hij gespro­ken wordt…)

De meeste mensen zeggen in zo’n geval quote unquote, vlak voor het stuk­je tekst dat anders tussen aan­hal­ing­stekens zou staan. Maar dat werkt alleen bij een citaat­je van één of hoog­stens een paar woor­den. Als het veel langer duurt, is het niet duidelijk meer wan­neer het citaat eindigt. In zo’n geval kun je de unquote ook loskop­pe­len en ver­plaat­sen naar het eind van het citaat. Een voor­beeld: The chair­man of the board said that, quote, such dis­ci­pli­nary action is def­i­nite­ly with­in the school’s reg­u­la­tions, unquote. He also com­ment­ed on… Let op, voor de goede orde: het staat hier weliswaar uit­geschreven, maar dit is spreek­taal; je zult zo’n Engelse zin nooit in een brief of ver­slag aantreffen.

De meeste mensen, zei ik al, zeggen quote – unquote, maar er zijn puris­ten die bew­eren dat de enige juiste vorm is: quote – end quote. Het Engelse quote kan zow­el “citaat” als “aan­hal­ing­steken” beteke­nen, en een end quote is dan een aan­hal­ing­steken sluiten. Of, dat kan ook nog, end quote betekent gewoon “einde citaat”. Bij lan­gere citat­en zie je ook wel dat ze niet geopend wor­den met alleen quote, maar met and I quote.

Ten slotte, hoe kan het ook anders, een citaat. Van Michel De Mon­taigne: “Ik citeer anderen alleen om mezelf beter uit te kun­nen drukken.”