De taalterm van deze week, semantiek, weet heel goed wat hij bedoelt. Hij weet ook heel goed wat hij betekent. Maar hij is wel een beetje een pietje-precies, want hij wil liever niet dat er misverstanden ontstaan.
Definitie
Semantiek is de wetenschap die bestudeert hoe mensen betekenis geven aan (en vinden in) symbolen, inclusief “talige” symbolen zoals woorden en zinnen.
Een ander woord voor semantiek is betekenisleer.
Een verwante term is het bijvoeglijk naamwoord semantisch.
Voorbeelden
- De semantiek houdt zich onder andere bezig met de veranderende betekenis van woorden, zoals bij ‘muis’ (dier) en ‘muis’ (computeraccessoire).
- Tussen de woorden ‘bijzonder’ en ‘speciaal’ bestaat geen of nauwelijks een semantisch verschil: ze betekenen hetzelfde.
Etymologie
Deze taalterm verscheen het eerst in het Frans. Hij werd in 1883 geïntroduceerd door Michel Bréal, op basis van het Griekse semantikos, dat “betekenisvol” betekent:
- van semaniein (aanduiden, met een teken aangeven), van sema (teken, voorteken)
Weetje
Voordat semantiek ten tonele kwam, was er al een ander woord in gebruik voor de studie van symbolen: semasiologie (van het Griekse semasia, “betekenis”).
Vandaag de dag is de semasiologie een onderdeel van het grotere onderzoeksveld van de semantiek.
Wordt er binnen de semantiek ook gekeken naar verschillende interpretaties van woorden?
Voorbeeld:
Wanneer iemand tegen mij zegt “Ik mis je” zie ik dit als ernstig en wil ik graag zorgen dat ik die persoon zo snel mogelijk weer zie. Een ex-partner van mij interpreteerde diezelfde uitspraak heel anders, meer als een soort “Ik denk aan je”
Ik denk dat je je wel kunt voorstellen dat dit communicatie problemen met zich meebracht.
Hetzelfde kan gebeuren met andere subjectieve woorden zoals “Groot” of “Klein”.
Jazeker Nikki, de semantiek houdt zich bezig met de betekenis van taal in brede zin. Dus inclusief het verschil tussen de denotatie en connotatie, die beide hier al eens Taalterm van de week zijn geweest – maar óók voorbeelden zoals dat van jou, waarbij dezelfde boodschap voor verschillende mensen, in hun context, een heel andere lading kan krijgen.
Een snelle greep uit het aanbod: de formele semantiek houdt zich bezig met de strikt logische kant van betekenisoverdracht, de lexicale semantiek kijkt naar woordbetekenis en de verbanden tussen woorden, en conceptuele semantiek richt zich meer op de cognitieve structuur van betekenis.