Een hele grote oorkonde

De kans is groot dat je het per­son­age in het plaat­je hier­naast direct herkent. In de ver­halen over Robin Hood is hij de gez­woren vijand van de hoofd­per­soon, en deze Dis­ney-ver­sie van Prince John (met de onver­getelijke stem van Peter Usti­nov) is een klassiek­er. De prins in de film is de incom­pe­tente, machts­beluste, iet­wat hys­ter­ische regent van Enge­land tij­dens de afwezigheid van zijn broer, Kon­ing Richard I, die op kruis­tocht is. John is geen sym­pa­thiek figu­ur dus, en toch is hij de held van dit taalverhaal.

Kleine broertjes hebben het soms moeilijk...
Kleine broert­jes hebben het soms moeilijk…

Nou ja… zijn his­torische evenknie dan, die na het over­li­j­den van zijn broer in 1199 de troon over­nam als Kon­ing John. De goede man zal vast zijn kwaliteit­en hebben gehad, maar his­tori­ci zijn het erover eens dat zijn kon­ingschap weinig suc­cesvol was en zijn karak­ter alles­be­halve nobel. Zo ver zat Dis­ney er dus niet naast. Toch heeft hij min­i­maal één ding gedaan wat hem voor alti­jd een plaats in de geschiedenis­boeken heeft bezorgd. En daarover gaat deze column.

Nou ja… over de her­denk­ing daar­van dan. Ik heb het over Magna Car­ta. Dit jaar is het pre­cies acht eeuwen gele­den dat dit belan­grijke doc­u­ment getek­end werd. Wat erin stond komt – heel kort door de bocht – op het vol­gende neer: de vorst van een land mag niet regeren op basis van willekeur, en de ingezete­nen hebben bepaalde (eigendoms)rechten die de vorst niet zomaar opz­ij mag schuiv­en als het hem goed uitkomt. Het doen en lat­en van de kon­ing, met andere woor­den, valt ook onder de wet en staat daar niet boven.

Een exemplaar van de originele Magna Carta
Een exem­plaar van de orig­inele Magna Carta

Je raadt het al: de vorst in kwest­ie was Kon­ing John van Enge­land. En de ingezete­nen die hem tot deze stap dwon­gen (om zo een burg­eroor­log te voorkomen) waren baron­nen, lan­deigenaren die hun belan­gen wilden verdedi­gen tegen het wan­beleid van de koning.

Dit alles vond plaats in 1215, bij de weter­ing Run­nymede, ten west­en van Lon­den. Het doc­u­ment waarin alles is vast­gelegd noe­men we nu de Magna Car­ta. Dat betekent “grote oorkonde” in het Lati­jn. (Let op: oorkonde staat hier niet in de heden­daagse zin van “onder­schei­d­ing”, maar in de oud­ere beteke­nis van “juridis­che getuigenis”.)

Heb je drie en een halve min­u­ut? Kijk dan even naar deze korte ani­matiefilm. Hij is gemaakt door de British Library, waar een van de vier nog bestaande exem­plaren van de Magna Car­ta uit 1215 verbli­jft. De film legt je speels uit waarom dat 800 jaar oude stuk perka­ment zo belan­grijk is.

Wel­nu, terug naar ons ver­haal. Om het 800-jarig bestaan van Magna Car­ta te vieren hebben ze in Groot-Brit­tan­nië een her­denk­ingsmunt uit­ge­bracht. En daarover gaat dit stukje.

Nou ja… over een klein detail ervan dan. Kijk maar eens goed naar Kon­ing John, die in het mid­den zit. In zijn rechter­hand houdt hij een ganzen­veer vast, waarmee hij net de Magna Car­ta, het opgerolde doc­u­ment in zijn link­er­hand, heeft ondertek­end. Mooi toch?

Geen zegel te bekennen
Geen zegel te bekennen

Neen, zeggen his­tori­ci in Enge­land. Dat plaat­je klopt voor geen meter (zie hier en hier). De tekst op de rol zelf zal inder­daad met een ganzen­veer geschreven zijn, maar in de 12e eeuw ondertek­enden konin­gen niet zelf doc­u­menten. Ze zetten een konin­klijk zegel ter goed­keur­ing – of nog waarschi­jn­lijk­er: ze lieten een sec­re­taris dat namens hen doen.

De Roy­al Mint, die de feestmunt liet ontwer­pen, ziet het prob­leem niet zo. Het gaat om een sym­bol­is­che afbeeld­ing, zeggen ze. Die veer is een herken­bare metafoor voor het onderteke­nen van een tekst. En daar valt wat voor te zeggen. Boven­di­en: deze munt is bij lange na niet de eerste keer dat bij een afbeeld­ing over Magna Car­ta een veer is gebruikt. Kijk maar eens naar deze voor­beelden. (Ik kon de kun­ste­naars en jaar­tallen hier­van niet trac­eren; wie het weet mag het zeggen.)

Een veer in de hand...
Een veer in de hand…
... en nog eentje...
… en nog eentje…
... en nóg een!
… en nóg een!

Het is dus een beet­je een storm in een glas water. En de keuze voor een makke­lijk toe­ganke­lijke beeld­taal valt zek­er te verdedi­gen. Maar toch zou het wel chic zijn geweest als de Roy­al Mint een his­torisch nauwkeurige afbeeld­ing had gekozen.

Stel je voor dat bij de afbeeld­ing van het onderteke­nen van een belan­grijk Europees ver­drag alle regeringslei­ders een lap­top op schoot had­den, in plaats van een vulpen in hun hand. De sit­u­atie is vergelijk­baar: zo’n 21e-eeuws doc­u­ment zou zek­er op een com­put­er zijn opgesteld, maar zou even zek­er met een pen bekrachtigd zijn.

Hoewel, over 800 jaar… Zouden er dan nog pen­nen zijn? Of zouden de mensen dan de metafoor van een lap­top beter begri­jpen? Ik ben geneigd te denken dat het antwo­ord op de eerste vraag ja is, en dat op de tweede vraag nee. Maar je weet het nooit. Lat­en we het er in 2815 nog eens over hebben.

Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Comments
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties